Obowiązek alimentacyjny a trudna sytuacja życiowa dłużnika – analiza orzeczenia NSA

Złożona sytuacja osobista i materialna nie zawsze wystarcza, by uwolnić się od obowiązku alimentacyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 30 sierpnia 2024 r. (sygn. I OSK 2432/23) jednoznacznie wskazał, że nawet w przypadku pogorszenia stanu zdrowia, dłużnik alimentacyjny nie może liczyć na automatyczne umorzenie zadłużenia, jeśli wcześniej nie podjął prób uregulowania zobowiązań.

Stan faktyczny

Sprawa dotyczyła mężczyzny, który przez lata nie płacił alimentów na rzecz swojej córki. Utrzymywał się z pomocy społecznej oraz wsparcia swojej matki. W związku z narastającym zadłużeniem – przekraczającym 49 tys. zł plus odsetki – wniósł do organu o umorzenie zobowiązań wynikających z wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Argumentował, że nie pracuje z powodu problemów zdrowotnych, a jego sytuacja życiowa uniemożliwia spłatę długu.

Ocena organów administracyjnych i sądów

Organ pierwszej instancji, a następnie Samorządowe Kolegium Odwoławcze, nie uwzględniły wniosku. Zwrócono uwagę, że w okresie objętym zadłużeniem skarżący był zdolny do pracy i nie podejmował starań o spłatę należności. Nie wnioskował także wcześniej o odroczenie płatności ani rozłożenie jej na raty, choć takie środki przewiduje art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę, podkreślając, że umorzenie zobowiązania jest środkiem wyjątkowym i powinno być stosowane jedynie w sytuacjach, w których brak możliwości spłaty jest obiektywny i trwały.

Stanowisko NSA

Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał ten pogląd, wskazując, że organy prawidłowo ustaliły stan faktyczny oraz prawidłowo zastosowały przepis prawa materialnego. Zwrócono uwagę, że choć sytuacja zdrowotna skarżącego uległa pogorszeniu, to nie stwierdzono jego całkowitej niezdolności do pracy, a niepełnosprawność została oceniona jako umiarkowana. NSA zaznaczył także, że wnioski o umorzenie nie mogą zastępować wcześniejszych starań o uregulowanie długu w mniej drastyczny sposób, takich jak rozłożenie płatności na raty.

Wnioski praktyczne

Orzeczenie NSA stanowi istotną wskazówkę interpretacyjną dla organów stosujących art. 30 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Potwierdza ono, że przesłanki do umorzenia zadłużenia muszą być oceniane restrykcyjnie, a sam fakt trudnej sytuacji życiowej nie wystarcza, jeżeli dłużnik przez lata zaniedbywał obowiązek alimentacyjny i nie podejmował żadnych działań w celu jego realizacji. 

Jeżeli potrzebujesz porady prawnej w podobnej sprawie lub chcesz skonsultować swoją sytuację – skontaktuj się z nami!