Alimenty na rzecz byłego małżonka – kiedy i na jak długo mogą zostać zasądzone?

Podstawy obowiązku alimentacyjnego po rozwodzie

W powszechnym przekonaniu obowiązek alimentacyjny po rozwodzie ogranicza się do dzieci. Tymczasem przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidują możliwość zasądzenia alimentów również na rzecz byłego małżonka – niekiedy nawet po wielu latach od orzeczenia rozwodu.

Zgodnie z art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zakres i czas trwania obowiązku alimentacyjnego wobec byłego małżonka uzależniony jest w szczególności od:

• treści orzeczenia rozwodowego (zwłaszcza kwestii winy za rozkład pożycia),
• sytuacji materialnej osoby uprawnionej,
• możliwości zarobkowych osoby zobowiązanej.

Jeśli rozwód orzeczono bez orzekania o winie, alimenty mogą być przyznane jedynie w sytuacji niedostatku byłego małżonka i co do zasady na okres nie dłuższy niż 5 lat. Sąd może jednak wyjątkowo ten termin przedłużyć.

W przypadku, gdy rozwód nastąpił z wyłącznej winy jednego z małżonków, małżonek niewinny może dochodzić alimentów bez konieczności wykazywania niedostatku, jeżeli jego sytuacja materialna uległa pogorszeniu w wyniku rozwodu. W takich przypadkach obowiązek alimentacyjny może mieć charakter bezterminowy.

Czy alimenty można dochodzić po latach?

Tak. Jak wskazują sądy, pogorszenie sytuacji życiowej uprawnionego nie musi wystąpić bezpośrednio po rozwodzie – może ujawnić się także wiele lat później. W takiej sytuacji osoba niewinna może złożyć pozew o alimenty, nawet jeżeli od rozwodu minęła dekada.

W jednym z orzeczeń (wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28 czerwca 2021 r., sygn. akt II Ca 416/21), sąd podkreślił, że każdorazowe wystąpienie przesłanek z art. 60 § 2 k.r.o. zobowiązuje sąd do rozważenia obowiązku alimentacyjnego – niezależnie od upływu czasu od rozwodu.

Kiedy obowiązek alimentacyjny wygasa?

Bez względu na orzeczoną winę czy sytuację życiową, obowiązek alimentacyjny względem byłego małżonka ustaje:

• w chwili śmierci któregokolwiek z małżonków,
• w przypadku ponownego zawarcia związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną.

Zawarcie nowego małżeństwa przez osobę zobowiązaną nie powoduje automatycznego wygaśnięcia obowiązku, lecz może wpłynąć na jego zakres lub wysokość świadczeń.

Wysokość alimentów – od czego zależy?

Wysokość zasądzonych świadczeń alimentacyjnych zależy od:

• usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego,
• możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego.

W przypadku małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, sąd zasądza alimenty nie po to, by zapewnić równą stopę życiową, lecz by przeciwdziałać nadmiernemu pogorszeniu sytuacji życiowej małżonka niewinnego.

Dane Ministerstwa Sprawiedliwości z 2023 r. wskazują, że średnia wysokość alimentów zasądzonych w sprawach rozwodowych wynosiła ok. 1337 zł, a poza rozwodami – ok. 945 zł. Należy jednak pamiętać, że każda sprawa oceniana jest indywidualnie.

Podsumowanie

Obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka jest instytucją o istotnym znaczeniu społecznym i prawnym. Może zostać orzeczony zarówno na czas określony, jak i bezterminowo – w zależności od orzeczenia o winie i pogorszenia sytuacji życiowej małżonka niewinnego. Warto znać swoje prawa oraz obowiązki, by móc skutecznie dochodzić roszczeń lub bronić się przed ich nieuzasadnionym dochodzeniem.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2024 r. poz. 209)

Jeżeli potrzebujesz, porady prawnej w podobnej sprawie - skontaktuj się z nami!