Frankowicze a PIT – kiedy unieważnienie lub umorzenie kredytu oznacza podatek?

Unieważnienie umowy kredytowej denominowanej lub indeksowanej do waluty obcej, w szczególności CHF, stanowi dla kredytobiorców istotne rozstrzygnięcie nie tylko z perspektywy prawnej, lecz także podatkowej. Kluczowe znaczenie w tym kontekście ma rozróżnienie pomiędzy unieważnieniem umowy a umorzeniem zobowiązania. Każda z tych instytucji generuje bowiem odmienne skutki podatkowe. Poniżej przedstawiamy omówienie aktualnego stanu prawnego w zakresie obowiązków podatkowych frankowiczów w związku z rozliczeniem umowy kredytowej.

Unieważnienie umowy kredytowej a przychód podatkowy

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, opodatkowaniu podlega przychód uzyskany przez podatnika, rozumiany jako środki pieniężne lub wartości pieniężne otrzymane w danym roku podatkowym. W przypadku unieważnienia umowy kredytowej, co do zasady, dochodzi do restytucji świadczeń wzajemnych, przy czym żadna ze stron nie uzyskuje przysporzenia majątkowego.

W związku z tym, zgodnie z ugruntowaną linią interpretacyjną, unieważnienie umowy kredytowej nie skutkuje powstaniem przychodu podatkowego po stronie kredytobiorcy, a tym samym nie rodzi obowiązku wykazania wartości otrzymanych świadczeń w rocznej deklaracji podatkowej PIT. Dotyczy to zarówno zwrotu nominalnej wartości kredytu, jak i zwrotu odsetek uiszczanych przez kredytobiorcę.

Opodatkowanie umorzenia zobowiązania kredytowego

Odmiennie kształtuje się sytuacja prawna w przypadku umorzenia części lub całości zobowiązania przez bank. Zgodnie z art. 508 Kodeksu cywilnego, zobowiązanie wygasa, jeżeli wierzyciel zrzeka się świadczenia, a dłużnik zwolnienie to przyjmuje. Taka czynność prawna może stanowić źródło przychodu w rozumieniu przepisów podatkowych, ponieważ dochodzi do realnego przysporzenia majątkowego po stronie kredytobiorcy.

W konsekwencji, umorzona kwota zobowiązania powinna zostać zakwalifikowana jako przychód z innych źródeł i uwzględniona w zeznaniu rocznym PIT. Wyjątek od tej zasady stanowią przypadki objęte rozporządzeniem Ministra Finansów, przewidującym zwolnienie z obowiązku podatkowego w określonych okolicznościach – w szczególności w przypadku zawarcia ugody frankowej, o ile spełnione są warunki określone w tym akcie wykonawczym.

Obowiązki deklaracyjne i zakres zwolnienia

Podatnik, który uzyskał wyrok unieważniający umowę kredytową, nie jest zobligowany do uwzględnienia otrzymanych zwrotów w zeznaniu rocznym, gdyż nie występuje po jego stronie przychód w rozumieniu ustawy o PIT. Odmiennie, w przypadku umorzenia długu – całkowitego lub częściowego – obowiązek podatkowy aktualizuje się z chwilą zawarcia porozumienia skutkującego zrzeczeniem się przez wierzyciela przysługujących mu roszczeń.

Zwolnienie z opodatkowania umorzonego zobowiązania może mieć zastosowanie wyłącznie w przypadkach wyraźnie wskazanych w przepisach wykonawczych, w szczególności na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r., poz. 574), przewidującego zaniechanie poboru podatku od niektórych przysporzeń wynikających z ugód zawieranych przez kredytobiorców frankowych z bankami.

Wsparcie prawne w zakresie skutków podatkowych

Złożoność problematyki podatkowej związanej z rozliczeniem kredytów frankowych sprawia, że wielu kredytobiorców decyduje się na zasięgnięcie porady prawnej. Nasza kancelaria świadczy kompleksową pomoc w zakresie analizy skutków unieważnienia umowy, negocjowania ugód z bankami oraz oceny ryzyka podatkowego związanego z umorzeniem zobowiązań. Zapewniamy indywidualne podejście do każdej sprawy, uwzględniając zarówno aktualne orzecznictwo, jak i praktykę organów podatkowych.

Kluczowe wnioski:

• Unieważnienie umowy kredytowej nie powoduje powstania przychodu i nie rodzi obowiązku podatkowego.
• Umorzenie części lub całości zobowiązania może stanowić przychód i podlegać opodatkowaniu PIT.
• Zwolnienie z opodatkowania możliwe jest na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów, w ściśle określonych przypadkach.
• Obowiązek deklaracyjny aktualizuje się wyłącznie w sytuacjach, w których powstaje przychód w rozumieniu ustawy o PIT.

W przypadku wątpliwości interpretacyjnych zachęcamy do kontaktu z naszą kancelarią w celu przeprowadzenia indywidualnej analizy sytuacji prawno-podatkowej.